Paluch koślawy (hallux valgus) – wkładki ortopedyczne

Paluch koślawy (hallux valgus / haluks) to deformacja kostno-stawowa dotycząca I promienia stopy. Wizualnie paluch koślawy prezentuje się jako skrzywienie palucha w kierunku pozostałych palców z towarzyszącą wyniosłością po przyśrodkowej stronie przodostopia. Paluch koślawy może mieć u różnych osób odmienną etiologię. Na rozwój haluksa mogą mieć wpływ zarówno czynniki genetyczne, jak i czynniki zależne bezpośrednio od nas (np. rodzaj noszonego obuwia). 

Wybór metody leczenia haluksów jest uzależniony od stopnia zaawansowania deformacji oraz od nasilenia dolegliwości bólowych. Wkładki ortopedyczne stanowią jedną z form leczenia zachowawczego – poprawiają komfort chodzenia i dają szansę na spowolnienie narastania haluksów. 

Problemy związane z paluchem koślawym

Stopa z paluchem koślawym jest poszerzona, co znacznie utrudnia dobór obuwia na tęgość. Zbyt wąskie obuwie powoduje ucisk na wyniosłość u podstawy palucha, powodując otarcia skóry i ból haluksa. Wtórnie do ucisku mechanicznego może dojść do zapalenia kaletki położonej po przyśrodkowej stronie haluksa, co dodatkowo nasila problem i uniemożliwia noszenie obuwia ściskającego przodostopie. 

Przyczyną dolegliwości bólowych w stadiach zaawansowanych haluksa może być podwichnięcie stawu śródstopno-paliczkowego oraz zmiany zwyrodnieniowe rozwijające się w jego obrębie. Boczne odchylenie palucha zabiera przestrzeń dla drugiego palca, co sprzyja powstawaniu deformacji młotkowatej. Drugi palec ustawia się w wymuszonym przeproście w stawie śródstopno-paliczkowym i zaczyna nakładać się na paluch, krzyżując się z nim. Może dojść do niewydolności płytki podeszwowej zlokalizowanej od podeszwowej strony II stawu śródstopno-paliczkowego i w efekcie do podwichnięcia palca. 

Przesunięcie dogrzbietowe I-wszej kości śródstopia skutkuje zaburzeniami propulsji. Głowa I-wszej kości śródstopia traci swój kontakt z podłożem, wskutek czego obciążenie przekazywane jest na drugą kość śródstopia. Wynikiem powyższych zmian jest miejscowe przeciążenie oraz powstawanie bolesnych modzeli i odcisków. Stopniowo rozwija się metatarsalgia. Ból przodostopia odczuwany jest nie tylko w obrębie haluksa, ale również na podeszwie przodostopia. Utrudnione staje się chodzenie boso, chodzenie w butach z cienką podeszwą oraz w butach na wysokim obcasie.

Jak dochodzi do powstawania haluksa?

Przyczyny powstawania haluksów są wielorakie. Na wiele czynników ryzyka rozwoju palucha koślawego nie mamy bezpośredniego wpływu. Sytuacja taka dotyczy czynników genetycznych – dziedziczymy haluksy po rodzicach i/lub dziadkach. Przyczyną rozwoju haluksów występujących rodzinnie jest uwarunkowana genetycznie nadmierna wiotkość więzadeł, która predysponuje do zwiększonej ruchomości w stawach. Jeśli dojdzie do niestabilności w połączeniu między I kością śródstopia a kością klinowatą przyśrodkową, może rozwinąć się tzw. hipermobilność I promienia. Skutkiem hipermobilności I-wszego promienia jest tendencja do szpotawego ustawienia się I-wszej kości śródstopia. I-wszy promień unosi się także w kierunku dogrzebietowym, tracąc kontakt z podłożem. 

Haluksy mogą mieć także związek z koślawością tyłostopia – wiele osób posiada jednocześnie stopę płasko-koślawą i obserwuje stopniowe pogłębianie się deformacji koślawej palucha. 

Zwiększone przeciążenie przodostopia

Zwiększone przeciążenie przodostopia wyzwala niekorzystne zmiany w obrębie I promienia stopy. Dzieje się to w przypadku ograniczenia zgięcia grzbietowego stopy. Ograniczenie ruchomości w stawie skokowym może wynikać z przykurczu mięśnia trójgłowego łydki. Inny rodzaj ograniczenia może być spowodowany zmianami zwyrodnieniowymi z przodu stawu skokowego. 

Noszenie nieodpowiedniego obuwia

Noszenie nieodpowiedniego obuwia pociąga za sobą mechaniczną deformację palucha, spychając go w kierunku pozostałych palców. Dzieje się to w przypadku, gdy obuwie posiada ścięte czubki oraz gdy pięta uniesiona jest na obcasie. Palce ulegają unieruchomieniu w nienaturalnej pozycji, co dodatkowo upośledza czynność mięśni poruszających palcami. 

Układowe choroby zapalne, np. reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), podwyższają ryzyko rozwoju zniekształceń palców, w tym deformacji palucha koślawego. Istotna jest ochrona stopy w okresie rzutów RZS – stabilizacja wkładką pozwala ograniczyć narastanie zniekształceń. 

Badanie stopy z paluchem koślawym

Wizyta u podologa, fizjoterapeuty lub ortopedy powinna uwzględniać nie tylko ocenę samej deformacji koślawej palucha, ale także ocenę biomechaniczną stawu skokowego oraz całej kończyny dolnej. Nieprawidłowości zlokalizowane w obrębie miednicy mogą rzutować na ustawienie kończyny dolnej, powodując przeciążenie przyśrodkowej części stopy i zwiększone ryzyko rozwoju haluksa. W związku z tym, u osób młodych warto ocenić całą postawę ciała, by móc zareagować odpowiednio wcześnie – gdy haluks jest jeszcze mały. Precyzyjną analizę postawy ciała ułatwia specjalne urządzenie – posturoskop. Sylwetka osoby badanej jest obserwowana w trzech płaszczyznach. Można w mierzalny sposób ocenić ustawienie stóp, kolan, miednicy, barków i kręgosłupa na całym jego odcinku. 

Następnie przeprowadzane jest badanie manualnie. Wykonywane są specjalne testy oceniające strukturę i funkcje kompleksu stopa – staw skokowy – staw piszczelowo-strzałkowy. Badany jest zakres ruchu w stawach oraz czynność poszczególnych mięśni. Stopy poddawane są następnie badaniu na podoskopie – specjalista ocenia rozległość stref obciążania na podświetlanej szybie. Widoczne mogą być m.in. strefy nieprawidłowego odciążenia głowy I kości śródstopia, płaskostopie podłużne oraz poszerzenie przodostopia.  

Kolejnym etapem diagnostyki jest badanie komputerowe stóp (pedobarografia). Celem tego badania jest komputerowy pomiar nacisków na podeszwowej stronie stopy. Siła nacisku prezentowana jest w postaci kolorów – od niebieskiego (najmniejszy nacisk), poprzez zielony, żółty i pomarańczowy, aż do koloru czerwonego (największy nacisk). Badanie komputerowe wykonywane jest najpierw w pozycji stojącej, a następnie w trakcie chodu. 

Zdjęcia rentgenowskie wykonywane są zazwyczaj w przypadku, gdy konieczne jest wykonanie zabiegu operacyjnego i zaplanowanie jego przebiegu. 

Wkładki ortopedyczne na haluksy

Odpowiednio zaprojektowane indywidualne wkładki ortopedyczne stanowią podstawowy sposób łagodzenia dolegliwości związanej z płaskostopiem poprzecznym i bolesnym paluchem koślawym. Wkładki ortopedyczne do butów powinny być wykonane w oparciu o dokładną diagnostykę stopy i stawu skokowego. Zadaniem wkładek na paluchy koślawe jest działanie objawowe tzn. niwelacja dolegliwości bólowych oraz poprawa komfortu chodzenia. Wkładki nie są w stanie skorygować haluksa, ale wpływając pozytywnie na biomechanikę stopy, mogą spowolnić progres deformacji. Gdy haluksy są jeszcze małe i nie bolą, wkładki ortopedyczne mogą zapobiec problemom związanym z paluchem koślawym w przyszłości. 

Wkładki ortopedyczne są najbardziej efektywne, gdy są wykonywane indywidualnie – na bazie odcisku stopy w pozycji skorygowanej tyłostopia. Efektem działania wkładek będzie bardziej równomierna dystrybucja obciążeń na podeszwie stopy oraz poprawa udziału głowy I-wszej kości śródstopia w propulsji. Jeśli stopę cechuje jednocześnie koślawe ustawienie stępu, wkładki ograniczą przyśrodkowe pochylenie pięty i ustabilizują sklepienie podłużne stopy (ograniczą nadpronację stopy). Materiały, z których wykonywane są wkładki, powinny być dobierane indywidualnie. Grupy twardszych materiałów wykorzystywane są w obrębie tyłostopia, miękkie natomiast w obrębie przodostopia. W zakresie każdej grupy materiałów dobierane są takie, które będą najlepiej dopasowane do indywidualnego wzorca biomechanicznego stopy. Dodatkowo można przyklejać różne elementy odciążające i korekcyjne. Odpowiednio wykonana wkładka w połączeniu z obuwiem o odpowiedniej tęgości zapewni komfort i złagodzi dolegliwości bólowe związane ze zniekształceniami w obrębie przodostopia. 

Zabieg operacyjny wykonywany jest w ostateczności – gdy leczenie zachowawcze okazuje się być niewystarczające lub gdy paluch koślawy jest na tyle zaawansowany, że niemożliwe jest korzystanie ze standardowego rodzaju obuwia. Operacja polega na przecięciu kości, a następnie ustawieniu jej odłamów w skorygowanej pozycji. Kość po operacji zrasta się przez minimum 6 tygodni – w tym okresie konieczne jest użytkowanie specjalnej ortezy odciążającej przodostopie (buta Gejszy).

Gdzie można wykonać wkładki ortopedyczne na paluch koślawy?

Kompleksowe badanie stóp można wykonać w jednym z naszych partnerskich punktów SIDAS. Sprzęt wykorzystywany do diagnostyki jest użytkowany jedynie przez wysoko wykwalifikowany personel, który został przeszkolony w zakresie metodologii badań stóp i badań posturologicznych. Szkolenia takie przeprowadzane są co roku i są prowadzone przez najlepszych francuskich podiatrów. Przeszkoleni specjaliści wykonujący badanie w Polsce to fizjoterapeuta, ortopeda lub ortopodolog. 

Po przeprowadzeniu diagnostyki sporządzany jest projekt indywidualnych wkładek ortopedycznych, który uwzględnia dobór specjalistycznych materiałów w obrębie określonych stref każdej ze stóp. Osobno projektowana i wykonywana jest wkładka dla prawej i lewej stopy. Dzięki temu wkładki ortopedyczne SIDAS cechuje bardzo wysoka skuteczność działania. 

Wkładki ortopedyczne na haluksy wykonywane są na miejscu – konieczne jest zarezerwowanie około 1,5 godziny.

Przeczytaj także: